Het heeft iets smurfachtigs als je de titel van dit artikeltje ziet, maar het bestaat echt. De hortus in de binnenstad van Utrecht is er een. Alleen, het komt niet voor in het Nederlands. Toch hoef je maar enkel bij onze twee buurtalen te rade te gaan, om te zien dat de bewering klopt als een smurf (of tuin natuurlijk).

De betekenis van het Oudnederlandse tūn (uitspraak toen, met een lange oe) is ‘omheining’ en deze vormt dan ook de basis. Sinds die tijd (de tiende eeuw) heeft het woord nog wel twee (regelmatige) klankveranderingen ondergaan tot het via tuun uiteindelijk tuin werd.

Hoe de betekenis van het woord van ‘omheining’ heeft kunnen veranderen in ‘het omheinde’, wordt goed geïllustreerd door dit zinnetje uit 1345: den tuun …, daer men die engienen in tymmerde ‘de omheining, waarbinnen men de werktuigen bouwde’. Ruim honderd jaar later vind je al de moderne betekenis in den tuyn bemuren ‘de tuin ommuren’.

In het Engels is de maat van ‘het ommuurde of omheinde’ wat verruimd tot de omvang van een stad, town. Terwijl in het Duitse Zaun de basisbetekenis bewaard is gebleven.

De Utrechtse hortus botanicus is een ommuurde tuin in de binnenstad

(Eerder geplaatst op mijn oude weblog op 16 mei 2011.)

Email en RSS